TL;DR: Tì cạnh là kỹ thuật dùng mép trong hoặc mép ngoài của giày leo núi để đứng trên các mấu bám nhỏ, giúp tăng độ chính xác và lực bám.

Tì cạnh (edging) là một kỹ thuật leo núi cơ bản. Bạn sử dụng phần rìa cứng của đế giày, thay vì toàn bộ mặt đế, để đứng trên một mấu bám (hold). Kỹ thuật này tập trung toàn bộ trọng lượng cơ thể vào một điểm nhỏ, tạo ra lực bám tối đa trên các bề mặt hẹp hoặc sắc. Bạn có thể tì cạnh bằng mép trong (inside edge) gần ngón chân cái hoặc mép ngoài (outside edge) gần ngón út.

Tì cạnh là kỹ năng nền tảng trong leo núi thể thao. Việc thành thạo kỹ thuật này mang lại nhiều lợi ích.

• Tăng độ chính xác: Giúp bạn đặt chân chính xác vào những mấu bám nhỏ nhất mà mặt đế phẳng không thể bám được.

• Tối ưu hóa lực bám: Tập trung áp lực lên một diện tích nhỏ, tạo ma sát và độ bám vượt trội, ngăn trượt chân.

• Tiết kiệm sức bền: Khi tì cạnh đúng cách, bạn dùng cấu trúc xương của bàn chân để chịu lực, giảm tải cho cơ bắp chân so với kỹ thuật miết (smearing).

• Tạo sự ổn định: Một vị trí đặt chân vững chắc là nền tảng cho các động tác tay tiếp theo, giúp bạn di chuyển hiệu quả và an toàn hơn.

Hiệu quả của kỹ thuật tì cạnh phụ thuộc nhiều vào đôi giày bạn chọn. Các yếu tố của giày leo núi ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tì cạnh.

• Độ cứng của đế (Sole Stiffness): Đế giày cứng cung cấp nền tảng vững chắc hơn cho việc tì cạnh. Nó không bị biến dạng dưới trọng lượng cơ thể, giúp truyền lực hiệu quả lên mấu bám nhỏ. Giày đế mềm phù hợp hơn cho kỹ thuật miết ma sát.

• Độ cong của giày (Downturn): Giày có độ cong lớn (aggressive) dồn lực vào ngón chân cái. Điều này giúp bạn tì cạnh hiệu quả trên các vách đá dốc hoặc thẳng đứng (overhang).

• Loại cao su (Rubber): Cao su cứng hơn thường bền và hỗ trợ tì cạnh tốt hơn. Cao su mềm hơn có độ dính cao nhưng sẽ mòn nhanh và kém ổn định trên các cạnh sắc.

Việc chọn giày leo núi phù hợp với mục tiêu tì cạnh phụ thuộc vào trình độ và địa hình bạn leo.

• Người mới bắt đầu: Chọn một đôi giày có đế phẳng hoặc hơi cong (neutral to moderate) và độ cứng trung bình. Loại giày này cân bằng giữa sự thoải mái và hiệu suất, giúp bạn luyện tập kỹ thuật tì cạnh mà không gây đau chân.

• Leo vách thẳng đứng (Vertical/Slightly Overhanging): Chọn giày có độ cong vừa phải và đế cứng. Thiết kế này cung cấp sức mạnh và sự chính xác cần thiết để đứng trên các mấu bám nhỏ.

• Leo vách dốc nhiều (Steep Overhang/Bouldering): Chọn giày có độ cong lớn, mũi nhọn và bất đối xứng. Đôi giày này tập trung toàn bộ sức mạnh vào ngón chân cái, hoàn hảo cho các cú tì cạnh đòi hỏi lực lớn.

Kỹ thuật tì cạnh được áp dụng rộng rãi tại các địa điểm leo núi ở Việt Nam. Tại vách đá vôi Hữu Lũng (Lạng Sơn), nhiều đường leo có các mấu bám dạng rìa mỏng hoặc lỗ nhỏ. Vận động viên bắt buộc phải dùng kỹ thuật tì cạnh để bám chắc và di chuyển lên cao. Tương tự, tại các khu vực leo núi ở Cát Bà (Hải Phòng), kỹ năng tì cạnh giúp người leo vượt qua các bề mặt đá sắc cạnh. Trong các phòng leo núi nhân tạo, các mấu bám (holds) thường được thiết kế với các cạnh nhỏ để người tập luyện và hoàn thiện kỹ năng này.

Nhiều người mới tập leo núi mắc phải các lỗi sau khi thực hiện kỹ thuật tì cạnh.

• Đặt lòng bàn chân lên mấu bám: Thay vì dùng rìa giày, họ đặt phần giữa của đế giày lên mấu bám. Điều này làm giảm lực bám và gây trượt chân.

• Hạ gót chân quá thấp: Khi tì cạnh, bạn cần giữ gót chân hơi nâng lên để duy trì áp lực lên mũi giày. Hạ gót chân quá thấp sẽ làm giảm ma sát.

• Không tin tưởng vào giày: Do dự hoặc đặt chân không dứt khoát làm giảm hiệu quả của lực bám. Bạn cần tin vào khả năng bám của rìa giày.

• Chọn giày quá rộng: Giày không vừa vặn sẽ khiến bàn chân bị dịch chuyển bên trong, làm mất lực khi tì cạnh.

• Miết (Smearing): Kỹ thuật đối lập với tì cạnh, sử dụng ma sát của toàn bộ mặt đế giày trên bề mặt đá nhẵn không có mấu bám rõ ràng.

• Móc gót (Heel Hook): Sử dụng phần gót giày để kéo cơ thể lên hoặc giữ thăng bằng.

• Móc mũi (Toe Hook): Sử dụng phần mu bàn chân và mũi giày để bám vào các cấu trúc đá lớn hoặc mấu bám ngược.

Giày cứng hỗ trợ tì cạnh trên các mấu bám nhỏ hiệu quả hơn giày mềm.

Luyện tập các bài tập chân, tập trung vào việc đặt mũi chân chính xác và giữ gót chân cao.

Tì cạnh bằng mép trong (gần ngón cái) thường khỏe và ổn định hơn cho hầu hết các chuyển động.

Xem các mẫu giày leo núi chuyên dụng tại WeTrek.vn.