Tốc độ lên (Ascent Rate) là gì?

Tốc độ lên (Ascent Rate) là tốc độ thẳng đứng mà một thợ lặn di chuyển hướng về mặt nước. Chỉ số này được đo bằng mét mỗi phút (m/phút) hoặc feet mỗi phút (ft/phút). Kiểm soát tốc độ này là một trong những kỹ năng an toàn nền tảng nhất trong môn lặn bình khí (scuba diving). Việc trồi lên quá nhanh tạo ra những rủi ro nghiêm trọng cho cơ thể, vì áp suất nước xung quanh bạn giảm đột ngột.

Tại sao Tốc độ lên (Ascent Rate) quan trọng trong lặn biển?

Kiểm soát Tốc độ lên (Ascent Rate) giúp bảo vệ bạn khỏi các vấn đề y tế nguy hiểm do sự thay đổi áp suất gây ra. Đây không phải là một khuyến nghị mà là một quy tắc an toàn bắt buộc.

Ngăn ngừa Bệnh giảm áp (Decompression Sickness)

Khi bạn lặn sâu, cơ thể hấp thụ khí nitơ từ không khí bạn thở. Nếu bạn trồi lên quá nhanh, áp suất giảm đột ngột khiến nitơ không kịp thoát ra khỏi cơ thể một cách tự nhiên. Thay vào đó, nó hình thành các bong bóng khí trong máu và mô, gây ra Bệnh giảm áp. Tình trạng này có thể dẫn đến đau khớp, tổn thương thần kinh, tê liệt hoặc tử vong. Một tốc độ lên chậm và có kiểm soát cho phép cơ thể bạn đào thải nitơ dư thừa một cách an toàn.

Tránh tổn thương phổi (Lung Overexpansion Injuries)

Theo định luật Boyle, thể tích không khí sẽ nở ra khi áp suất giảm. Khi bạn trồi lên, không khí trong phổi bạn cũng nở ra. Nếu bạn lên quá nhanh hoặc nín thở, không khí giãn nở không có lối thoát sẽ gây áp lực cực lớn lên phổi. Điều này có thể làm vỡ các phế nang, dẫn đến các chấn thương nghiêm trọng như thuyên tắc khí động mạch (Arterial Gas Embolism), một tình trạng y tế khẩn cấp.

Tốc độ lên (Ascent Rate) an toàn là bao nhiêu?

Hầu hết các tổ chức đào tạo lặn trên thế giới đều thống nhất một tốc độ lên an toàn tối đa. Tốc độ này không được vượt quá 9 mét mỗi phút (30 feet mỗi phút). Nhiều máy tính lặn hiện đại còn đặt ra các tiêu chuẩn khắt khe hơn và sẽ phát âm thanh cảnh báo nếu bạn vi phạm tốc độ này. Luôn tuân thủ tốc độ mà máy tính lặn hoặc người hướng dẫn của bạn yêu cầu. Để dễ hình dung, tốc độ này chậm hơn cả những bọt khí nhỏ nhất mà bạn thở ra.

Ví dụ, khi bạn lặn ngắm san hô tại Côn Đảo, máy tính lặn sẽ liên tục theo dõi và hiển thị tốc độ lên của bạn. Nếu màn hình báo bạn đang lên nhanh hơn 9m/phút, bạn cần giảm tốc độ ngay lập tức để đảm bảo an toàn.

Cách kiểm soát Tốc độ lên (Ascent Rate) hiệu quả

Kiểm soát tốc độ lên đòi hỏi sự kết hợp giữa kỹ năng, nhận thức và công cụ hỗ trợ. Dưới đây là các phương pháp chính bạn cần thực hành.

Sử dụng máy tính lặn (Dive Computer)

Đây là công cụ quan trọng nhất để theo dõi Tốc độ lên (Ascent Rate) một cách chính xác. Hầu hết các máy tính lặn đều có một biểu đồ hoặc chỉ số hiển thị tốc độ lên theo thời gian thực. Chúng sẽ phát ra cảnh báo bằng âm thanh hoặc rung nếu bạn trồi lên quá nhanh.

Duy trì độ nổi trung tính (Neutral Buoyancy)

Kỹ năng kiểm soát độ nổi tốt là chìa khóa. Khi bạn bắt đầu đi lên, hãy từ từ xả một lượng nhỏ không khí ra khỏi áo phao cân bằng (BCD) của bạn. Việc này giúp bạn chống lại xu hướng nổi lên nhanh hơn khi độ sâu giảm. Hãy thực hành thường xuyên để kiểm soát BCD một cách thuần thục.

Dùng dây tham chiếu (Reference Line)

Khi có thể, hãy đi lên dọc theo một dây neo, dây mỏ neo hoặc dốc rạn san hô. Một tham chiếu trực quan giúp bạn dễ dàng đánh giá và điều chỉnh tốc độ của mình. Bạn có thể dùng tay để hãm nhẹ tốc độ di chuyển trên dây.

Thở đều và không nín thở

Luôn luôn thở liên tục, chậm và sâu trong suốt quá trình đi lên. Việc nín thở không chỉ làm tăng nguy cơ tổn thương phổi mà còn ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát độ nổi của bạn.

Câu hỏi thường gặp

Điều gì xảy ra nếu tôi trồi lên quá nhanh khi lặn?

Bạn có nguy cơ cao mắc bệnh giảm áp hoặc bị các tổn thương phổi nghiêm trọng do khí nở ra.

Máy tính lặn có phải là công cụ duy nhất để đo tốc độ lên không?

Không, bạn có thể dùng đồng hồ và máy đo độ sâu để tính toán thủ công, nhưng máy tính lặn là công cụ chính xác và tiện lợi nhất.

Tốc độ lên (Ascent Rate) có áp dụng cho điểm dừng an toàn (Safety Stop) không?

Có, bạn phải tuân thủ tốc độ lên an toàn cho đến khi bạn đến điểm dừng an toàn và cả khi di chuyển từ điểm dừng lên mặt nước.

Nắm vững và kiểm soát Tốc độ lên (Ascent Rate) là một phần thiết yếu để trở thành một thợ lặn có trách nhiệm. Trang bị kiến thức và các thiết bị phù hợp sẽ giúp bạn tận hưởng thế giới dưới nước một cách trọn vẹn. Xem các mẫu máy tính lặn chính hãng tại WeTrek.vn.