Trạm pha khí (Gas Mixing Station) hoạt động như thế nào?

Một Trạm pha khí (Gas Mixing Station) là một hệ thống thiết bị dùng để tạo ra các hỗn hợp khí thở theo tỷ lệ chính xác. Hệ thống này không chỉ đơn giản là nén không khí tự nhiên. Nó chủ động kết hợp các loại khí tinh khiết từ những bình chứa riêng biệt để đáp ứng yêu cầu của từng chuyến lặn chuyên sâu.

Thành phần cốt lõi của một trạm pha khí bao gồm:

• Hệ thống máy nén khí cao áp.
• Các bình chứa khí nguồn tinh khiết, thường là Oxy và Heli.
• Bảng điều khiển pha trộn (blending panel) hoặc thanh trộn (blending stick).
• Các thiết bị phân tích khí để kiểm tra tỷ lệ thành phần sau khi pha.

Người vận hành, được gọi là chuyên viên pha khí (Gas Blender), sẽ tính toán và cài đặt tỷ lệ mong muốn. Sau đó, hệ thống sẽ bơm lần lượt từng loại khí vào bình lặn theo một quy trình nghiêm ngặt để đạt được hỗn hợp cuối cùng. Ví dụ, để tạo ra khí Trimix, chuyên viên sẽ bơm một lượng Heli, tiếp theo là Oxy, và cuối cùng dùng không khí nén để đưa bình đến áp suất yêu cầu.

Tại sao thợ lặn kỹ thuật cần Trạm pha khí?

Không khí thông thường bạn hít thở chứa khoảng 79% Nitơ và 21% Oxy. Ở độ sâu lớn, áp suất cao làm cho Nitơ gây ra tình trạng say khí Nitơ (Nitrogen Narcosis), ảnh hưởng đến khả năng phán đoán. Oxy cũng trở nên độc hại khi vượt ngưỡng áp suất riêng phần cho phép. Trạm pha khí giải quyết các vấn đề này bằng cách tạo ra các hỗn hợp khí thở ưu việt hơn.

Lặn sâu hơn và an toàn hơn

Đối với các chuyến lặn vượt qua giới hạn lặn giải trí, thường là 40 mét, thợ lặn kỹ thuật cần các loại khí đặc biệt. Trạm pha khí tạo ra Trimix, một hỗn hợp gồm Oxy, Nitơ và Heli. Bằng cách thêm Heli, một loại khí trơ nhẹ hơn, vào hỗn hợp, thợ lặn có thể giảm tỷ lệ Nitơ. Điều này giúp giảm thiểu hiệu ứng say khí Nitơ, cho phép bạn duy trì sự tỉnh táo và an toàn ở những độ sâu lớn.

Tối ưu hóa quá trình giảm áp

Quá trình ngoi lên từ một chuyến lặn sâu đòi hỏi các điểm dừng giảm áp (decompression stop) để cơ thể đào thải lượng khí trơ đã hấp thụ. Trạm pha khí cung cấp các hỗn hợp khí giàu Oxy, như Nitrox, cho giai đoạn này. Việc hít thở hỗn hợp có hàm lượng Oxy cao hơn không khí thường giúp đẩy nhanh quá trình đào thải Nitơ, từ đó rút ngắn đáng kể tổng thời gian giảm áp bắt buộc.

Trạm pha khí trong thực tế lặn biển tại Việt Nam

Tại Việt Nam, các Trạm pha khí (Gas Mixing Station) không phổ biến tại mọi trung tâm lặn. Bạn sẽ tìm thấy chúng ở các trung tâm lặn chuyên nghiệp, phục vụ cộng đồng lặn kỹ thuật (technical diving). Những trung tâm này thường đặt tại các địa điểm có điều kiện lặn sâu và các xác tàu đắm hấp dẫn.

Ví dụ, một nhóm thợ lặn kỹ thuật lên kế hoạch khám phá một xác tàu đắm ở độ sâu 60 mét ngoài khơi Côn Đảo. Họ sẽ cần liên hệ một trung tâm lặn tại đây có trang bị trạm pha khí. Trung tâm sẽ chuẩn bị các bình khí Trimix cho giai đoạn lặn sâu dưới đáy và các bình Nitrox 50% cho giai đoạn giảm áp khi ngoi lên. Nếu không có trạm pha khí, chuyến lặn như vậy không thể thực hiện được.

Các địa điểm tại Việt Nam mà bạn có thể tìm thấy dịch vụ này bao gồm các trung tâm lặn kỹ thuật lớn ở Nha Trang, Phú Quốc, và Côn Đảo.

Những điều cần lưu ý khi sử dụng khí pha trộn

Việc sử dụng các loại khí không phải là không khí nén thông thường đòi hỏi kiến thức và chứng chỉ chuyên biệt. Bạn phải hoàn thành các khóa đào tạo lặn kỹ thuật, ví dụ như TecRec của PADI hoặc các khóa tương đương của TDI, để được phép sử dụng khí Nitrox, Trimix.

Mỗi bình khí sau khi được pha trộn đều phải được chính bạn phân tích. Bạn dùng một thiết bị phân tích khí để tự mình kiểm tra tỷ lệ phần trăm Oxy và Heli. Sau đó, bạn ghi lại thông số, ký tên xác nhận và dán nhãn thông tin lên bình lặn. Đây là bước an toàn bắt buộc để đảm bảo bạn biết chính xác mình đang thở khí gì và cài đặt máy tính lặn (dive computer) cho phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

Thợ lặn giải trí có cần dùng khí từ trạm pha khí không?

Hầu hết thợ lặn giải trí trong giới hạn độ sâu thông thường chỉ cần không khí nén và không yêu cầu khí pha trộn chuyên dụng.

Chi phí cho một bình khí pha trộn có đắt không?

Chi phí cho khí pha trộn chuyên dụng như Trimix cao hơn đáng kể so với không khí nén do giá thành của khí Heli và yêu cầu kỹ thuật phức tạp.

Ai là người được phép vận hành trạm pha khí?

Chỉ những cá nhân đã qua đào tạo và có chứng chỉ chuyên viên pha khí (Gas Blender) mới được phép vận hành hệ thống này.