Vòm nóng là một hệ thống áp suất cao giữ không khí nóng lại một khu vực, gây ra các đợt nắng nóng gay gắt và kéo dài.
Vòm nóng (Heat Dome) là gì?
Vòm nóng là một hiện tượng khí tượng xảy ra khi một vùng áp suất cao trong khí quyển giữ không khí nóng ở gần mặt đất. Hệ thống áp suất cao này hoạt động như một cái vung, nén không khí xuống và giữ nhiệt lại. Quá trình này ngăn không khí mát hơn đi vào và làm cho nhiệt độ bề mặt tăng lên đáng kể trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần.
Khác với một ngày nắng nóng thông thường, vòm nóng tạo ra một đợt nóng kéo dài, ổn định và bao phủ một khu vực rộng lớn. Nhiệt độ không giảm nhiều vào ban đêm, khiến cơ thể không có thời gian phục hồi.
Cơ chế hoạt động của vòm nóng
Cơ chế hình thành vòm nóng diễn ra qua các bước cụ thể. Hiểu rõ quá trình này giúp bạn nhận biết mức độ nghiêm trọng của các cảnh báo thời tiết.
• Hình thành áp suất cao: Một hệ thống áp suất cao mạnh mẽ và ổn định phát triển ở tầng trên của khí quyển.
• Không khí bị nén: Hệ thống này đẩy không khí xuống mặt đất. Khi không khí bị nén lại, nó nóng lên.
• Hiệu ứng vòm: Khối không khí nóng bị giữ lại bên dưới vùng áp suất cao, không thể thoát ra. Nó giống như không khí nóng bị kẹt bên trong một chiếc lều giữa trưa hè.
• Ngăn chặn luồng khí mát: Vòm nóng đủ mạnh để làm lệch hướng các luồng khí mát hơn và các hệ thống thời tiết khác, khiến cho khu vực bị ảnh hưởng không được giải nhiệt.
Vòm nóng ảnh hưởng đến Việt Nam như thế nào?
Việt Nam đã trải qua những đợt nắng nóng gay gắt liên quan đến hiện tượng vòm nóng, đặc biệt ở khu vực miền Bắc và miền Trung. Đợt nắng nóng kỷ lục năm 2023 ở các tỉnh như Nghệ An, Hà Tĩnh có sự góp phần của hiện tượng này, với nhiệt độ vượt ngưỡng 43 độ C.
Đối với người tham gia hoạt động ngoài trời, vòm nóng gây ra nhiều rủi ro trực tiếp:
• Nguy cơ sốc nhiệt và say nắng: Nhiệt độ cao kéo dài làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến nhiệt, đặc biệt khi bạn đang vận động mạnh như leo núi hoặc trekking.
• Mất nước nhanh: Cơ thể đổ mồ hôi nhiều hơn để làm mát, dẫn đến tình trạng mất nước và chất điện giải nhanh chóng nếu không bổ sung kịp thời.
• Chỉ số tia UV cao: Bầu trời trong và ít mây trong thời gian vòm nóng làm tăng cường độ tia cực tím (UV), gây hại cho da và mắt.
• Rủi ro cháy rừng: Nền nhiệt cao và độ ẩm thấp làm tăng nguy cơ cháy rừng, ảnh hưởng đến sự an toàn của các cung đường trekking.
Mẹo an toàn cho dân outdoor khi có vòm nóng
Khi dự báo thời tiết cảnh báo về một đợt nắng nóng khắc nghiệt do vòm nóng, bạn cần điều chỉnh kế hoạch hoạt động ngoài trời của mình. An toàn luôn là ưu tiên hàng đầu.
Lên kế hoạch chuyến đi
Kiểm tra dự báo thời tiết chi tiết cho khu vực bạn định đến. Tránh các hoạt động gắng sức ngoài trời trong khung giờ cao điểm từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Ưu tiên di chuyển vào sáng sớm hoặc chiều muộn. Chọn những cung đường có nhiều bóng râm, gần sông suối để có thể giải nhiệt khi cần.
Chuẩn bị trang phục và dụng cụ
Trang phục phù hợp giúp cơ thể điều hòa nhiệt độ tốt hơn. Bạn nên chọn quần áo rộng rãi, thoáng khí, làm từ vật liệu nhanh khô và có màu sáng để phản xạ ánh nắng. Đừng quên các phụ kiện quan trọng:
• Mũ rộng vành để che mặt, gáy và tai.
• Kính râm chống tia UV để bảo vệ mắt.
• Kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên.
• Mang đủ nước, ít nhất 2-3 lít mỗi người cho một chuyến đi trong ngày, và bổ sung thêm viên hoặc bột điện giải.
Trong chuyến đi
Luôn lắng nghe cơ thể. Uống nước thường xuyên, trước cả khi bạn cảm thấy khát. Hãy nghỉ ngơi định kỳ dưới bóng râm. Nhận biết các dấu hiệu sớm của bệnh liên quan đến nhiệt như đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, hoặc chuột rút. Nếu có bất kỳ triệu chứng nào, hãy dừng lại ngay lập tức, tìm nơi mát mẻ, uống nước và tìm kiếm sự hỗ trợ.
Câu hỏi thường gặp
Vòm nóng kéo dài bao lâu?
Vòm nóng thường kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, tùy thuộc vào sự ổn định của hệ thống áp suất cao.
Vòm nóng có giống một đợt nắng nóng không?
Không, vòm nóng là cơ chế gây ra một đợt nắng nóng trở nên gay gắt và kéo dài hơn bình thường.
Làm sao để biết khi nào có vòm nóng?
Bạn theo dõi các bản tin dự báo thời tiết từ những nguồn uy tín, họ sẽ cảnh báo về các đợt nhiệt độ cao bất thường.
Để chuẩn bị cho các chuyến đi trong mọi điều kiện thời tiết, bạn xem các sản phẩm quần áo nhanh khô, bình giữ nhiệt và phụ kiện chống nắng tại WeTrek.vn.