3. CÁCH ĐỌC LA BÀN VÀ KÝ HIỆU TRÊN LA BÀN

La bàn là công cụ xác định phương hướng do đó trên mặt la bàn sẽ có các ký hiệu để người dùng định vị vị trí hiện tại của mình. Vậy nên, muốn sử dụng la bàn hiệu quả bạn cần hiểu rõ những ký hiệu trên la bàn. Những ký hiệu hướng trên la bàn được khắc bằng chữ in hoa, mỗi một ký hiệu sẽ tương đương với một phương hướng:

Bảng ký hiệu hướng trên la bàn mà bạn cần biết

4. ĐIỀU CHỈNH ĐỘ LỆCH TỪ THIÊN

Độ từ thiên là góc tạo thành giữa hướng Bắc thực (bắc địa lý) và hướng Bắc từ (là hướng chỉ phương bắc của kim la bàn) hoặc góc tạo thành giữa phương Bắc Nam và kinh tuyến từ điểm đã cho trên mặt đất.

Ví dụ: Ở Việt Nam, độ từ thiên biến đổi từ -1 độ ở Cao Bằng đến 0 độ ở Đà Nẵng và đạt +1 độ tại Cà Mau. 

Tìm hướng Bắc trên bản đồ rất dễ (chỉ việc nhìn lên đỉnh trên bản đồ). Nhưng ở nhiều nơi trên thế giới, hướng Bắc từ trường (hướng mà đầu kim chỉ) và hướng Bắc thực sự có một góc chênh lệch, được gọi là “độ lệch từ thiên”. Tại Bắc Mỹ, độ lệch từ thiên dao động từ khoảng 20 độ Đông (ở Washington) cho tới 20 độ Tây (một số nơi vùng Maine). Vì một độ sai lệch có thể khiến bạn đi chệch cả chục mét trên mỗi kilomet, nên việc điều chỉnh độ lệch từ thiên rất quan trọng.

Cách xem la bàn - Điều chỉnh độ lệch từ thiên

Để điều chỉnh độ lệch từ thiên bạn cần tìm ra giá trị độ lệch từ thiên tại nơi bạn đứng. Bản đồ địa hình của mỗi vùng có thể cung cấp thông tin này, nhưng độ lệch từ thiên sẽ thay đổi chậm theo thời gian. Vì thế bạn nên kiểm tra thời gian bản đồ địa hình được vẽ, hoặc tốt hơn hãy tìm hiểu trước khi đi. 

Tùy theo loại la bàn sẽ có cách điều chỉnh độ lệch từ thiên khác nhau (một số người sử dụng la bàn loại nhỏ và không có đầy đủ chức năng). Vậy nên, bạn cần tuân theo hướng dẫn để căn góc chính xác. Một khi đã tìm và căn được độ lệch từ thiên chính xác, bạn không phải căn lại trừ khi bạn đến một địa điểm hoàn toàn khác.

Đọc và đối chiếu theo hình, nhìn khung cảnh xung quanh là kỹ năng cơ bản bạn cần học và luyện tập trước khi đi trekking, đi rừng. Và để làm được điều đó, đầu tiên bạn cần định hướng bản đồ và đọc la bàn hiệu quả

Một khi bạn đã xác định được độ lệch từ thiên, định hướng bản đồ sẽ rất đơn giản:

• Đặt la bàn lên bản đồ, mũi tên chỉ đường hướng lên trên cùng của bản đồ (1)

• Xoay niềng xoay để ký tự N (hướng Bắc) thẳng hàng với hướng của mũi tên chỉ đường. (2)

• Xoay tấm đế cho tới khi một cạnh trùng với mép phải hoặc trái của bản đồ nhưng vẫn giữ mũi tên chỉ đường hướng lên trên (3)

• Sau đó vừa giữ chắc bản đồ và la bàn, hãy xoay người cho tới khi 1 đầu của kim nam châm chỉ vào mũi tên định hướng. (4)

Xem chi tiết cách định vị la bàn ở bài viết: Cách định vị cơ bản với bản đồ và la bàn

Cách sử dụng la bàn với bản đồ

Giờ bạn đã định hướng được bản đồ và có thể xác định các địa điểm xung quanh nhờ vào đó. Dùng bàn đồ kết hợp với la bàn để kiểm tra, đối chiếc lại một số vị trí cho quen trước khi bắt đầu khởi hành. Luôn kiểm tra lại bản đồ trong suốt hành trình, vì giữ mình đi đúng hướng dễ hơn nhiều là tìm lại hướng khi đã lạc.

5.1. Sử dụng góc phương vị la bàn

Xác định “góc phương vị” là cách nhanh và chính xác nhất để xác định phương hướng. Ví dụ thay vì nói đi về hướng “Đông Bắc” để tìm điểm cắm trại, chúng ta có thể nói đi theo hướng 315 độ. Một điều quan trọng nữa cần nhớ, đó là góc phương vị có liên quan đến địa điểm khi xác định phương vị. Bạn sẽ không thể đến cùng 1 địa điểm dù đi theo cùng một phương vị nhưng xuất phát tại 2 vị trí khác nhau. 

5.2. Đo góc phương vị dựa theo bản đồ

Bạn có thể sử dụng góc phương vị để xác định hướng cần đi bất kỳ lúc nào, miễn là bạn đã xác định được vị trí của mình ở đâu trên bản đồ:

1. Đặt la bàn lên bản đồ, sao cho cạnh thẳng của tấm đế nối vị trí của bạn (1a) và vị trí trên bàn đồ bạn muốn đến, giả sử đó là vị trí bạn dựng trại.

2. Đảm bảo mũi tên chỉ đường chỉ về phía trại (nói cách khác là đừng chỉ nó lên đầu hay chân bản đồ)

3. Bây giờ hãy xoay niềng xoay cho tới khi đường kinh tuyến của la bàn thẳng hàng với đường kẻ Bắc-Nam hoặc cạnh trái/ phải của bản đồ. (Đảm bảo ký tự N của la bàn trùng với phía Bắc của bản đồ). 

4. Nhìn dòng chỉ số để đọc góc phương vị bạn đo được.

Cách xác định phương vị khi sử dụng la bàn

Sau khi bạn đã xác định được vị trí hiện tại và phương vị, bạn chỉ cần đi theo phương vị đó:

5.3. Đo góc phương vị dựa theo thực tế

Bạn có thể dùng góc phương vị để tìm nơi bạn đứng trên bản đồ. Ví dụ khi bạn muốn biết chính xác mình đang ở đâu khi đi trên đường mòn.

1. Tìm một điểm mốc đủ lớn để có thể xác định khu vực bạn đứng trên bản đồ.

2. Giữ la bàn phẳng với hướng mũi tên chỉ đường hướng về phía điểm mốc.

3. Xoay niềng xoay cho tới khi kim nam châm trùng với mũi tên chỉ hướng

4. Nhìn dòng chỉ số và đọc góc phương vị bạn tìm được. 

5. Đặt la bàn trên bản đồ, sao cho 1 góc của tấm đế trùng với vị trí điểm mốc trên bàn đồ.

6. Vừa giữ mũi tên chỉ hướng nhìn chung chỉ theo hướng từ bạn đến cột mốc (6a), vừa xoay niềng xoay cho tới khi đường kinh tuyến trùng với hướng Bắc - Nam của bàn đồ (6b) và ký tự N trên niềng xoay trùng với phía Bắc trên bản đồ (6c).

7. Kẻ 1 đường thẳng trên bản đồ dọc theo cạnh thẳng của la bàn (7a). Điểm mà đường thẳng từ cột mốc cắt con đường bạn đang đi chính là vị trí hiện tại của bạn (7b). 

LƯU Ý: Bạn cũng có thể đo góc phương vị nhiều lần để tìm nơi bạn đứng trên bản đồ. Dù bạn đang không đứng ở một nơi không được ghi chú trên bản đồ, ví dụ như nằm ở khoảng giữa các con đường, bạn vẫn có thể tìm được vị trí mình đứng. Được gọi với cái tên “phép đo tam giác”, cách làm này đơn giản chỉ là làm theo các bước trên nhưng với 3 cột mốc, mỗi cột mốc tốt nhất nên cách nhau ít nhất 60 độ. 

Nếu các đường bạn vẽ giao nhau tại 1 điểm duy nhất thì đó chính là nơi bạn đứng. Nhưng thường 3 đường kẻ này sẽ tạo thành 1 tam giác và nơi bạn đứng sẽ đâu đó bên trong hoặc gần tam giác này. Nếu các đường tạo thành 1 tam giác quá lớn, hãy kiểm tra lại xem bạn có mắc lỗi nào khi vẽ không.

Cách dùng la bàn để định vị và xác định điểm mốc

Trên đây là bài viết hướng dẫn cách sử dụng la bàn cơ bản mà WETREK chia sẻ tới các bạn. Nhưng trên hết, để bạn có thể áp dụng những kiến thức trên và đảm bảo an toàn cho chính mình trong mỗi chuyến đi, trước tiên bạn phải có một chiếc la bàn thật tốt.

Xem các sản phẩm la bàn chính hãng

DUKI Hoàng