Xuất dây là kỹ thuật cơ bản mà người hãm (belayer) dùng để nhả dây, cung cấp đủ độ dài dây cho người leo (climber) di chuyển lên cao hoặc sang ngang.

Xuất dây (Line Out) là gì?

Xuất dây, hay còn gọi là nhả dây, là hành động người hãm dây (belayer) chủ động cung cấp thêm dây cho người leo (climber). Kỹ thuật này cho phép người leo di chuyển tự do, đặc biệt là khi họ cần cài dây vào các điểm bảo vệ (quickdraws) trên vách đá. Đây là một trong những kỹ năng nền tảng và quan trọng nhất trong việc hãm dây an toàn.

Hành động này ngược lại với thu dây (taking in slack), là khi người hãm kéo phần dây thừa về phía mình khi người leo di chuyển lên và không cần thêm dây.

Tầm quan trọng của việc Xuất dây đúng kỹ thuật

Việc xuất dây mượt mà và đúng lúc ảnh hưởng trực tiếp đến sự an toàn và hiệu suất của người leo. Một người hãm giỏi sẽ giúp người leo tự tin hơn trên vách.

• Ngăn ngừa tình trạng kéo giật (Short-roping): Khi bạn xuất dây quá chậm, dây sẽ căng và kéo người leo lại. Điều này làm họ mất thăng bằng, tốn sức và có thể gây ra cú rơi bất ngờ.

• Giúp người leo tiết kiệm sức lực: Người leo không phải tốn sức kéo dây hoặc chờ đợi. Họ có thể tập trung hoàn toàn vào việc di chuyển và xử lý các thế khó trên tuyến leo.

• Tăng cường sự an toàn: Xuất dây đúng cách đảm bảo luôn có đủ dây cho người leo cài vào điểm bảo vệ mà không bị với. Nếu xuất quá nhiều dây thừa, cú ngã của người leo sẽ dài và nguy hiểm hơn.

• Xây dựng niềm tin: Một người hãm dây mượt mà và đáng tin cậy giúp người leo an tâm thực hiện những động tác khó. Sự phối hợp ăn ý là chìa khóa cho một buổi leo thành công.

Hướng dẫn kỹ thuật Xuất dây cơ bản

Kỹ thuật phổ biến và an toàn nhất để xuất dây là PBUS (Pull, Brake, Under, Slide). Dù bạn dùng thiết bị hãm nào, nguyên tắc cốt lõi là tay phanh (brake hand) không bao giờ được rời khỏi phần đuôi dây của sợi dây.

Giả sử bạn thuận tay phải và dùng tay phải làm tay phanh:

1. Tay phải của bạn (tay phanh) nắm chặt phần đuôi dây bên dưới thiết bị hãm.

2. Khi người leo cần thêm dây, tay trái của bạn (tay dẫn) kéo một đoạn dây từ phía người leo xuống.

3. Ngay lập tức, tay phải đẩy phần đuôi dây lên, tạo thành một vòng chùng qua thiết bị hãm.

4. Tay trái nhanh chóng nắm lấy phần đuôi dây bên dưới tay phải.

5. Tay phải trượt xuống vị trí phanh ban đầu, sẵn sàng cho lần xuất dây tiếp theo hoặc để bắt một cú rơi.

Quá trình này lặp lại nhanh chóng để cung cấp dây một cách trôi chảy. Luôn quan sát người leo để dự đoán khi nào họ cần dây, đặc biệt là lúc họ chuẩn bị cài dây vào quickdraw.

Các lỗi thường gặp khi Xuất dây và cách khắc phục

Ngay cả những người leo có kinh nghiệm đôi khi cũng mắc lỗi. Nhận biết và sửa chữa chúng là rất quan trọng.

• Lỗi: Xuất dây quá chậm hoặc giật cục. Điều này gây ra tình trạng short-roping, làm người leo bị kéo lại.
  Khắc phục: Tập trung quan sát người leo. Chủ động nhả dây ngay trước khi họ cần, thay vì đợi họ yêu cầu.

• Lỗi: Xuất quá nhiều dây (too much slack). Dây chùng xuống quá thấp làm tăng chiều dài cú rơi, có thể khiến người leo va vào mỏm đá hoặc rơi xuống đất.
  Khắc phục: Chỉ giữ một độ chùng nhẹ trên dây, tạo thành hình chữ J hoặc một "nụ cười" nhẹ. Tránh để dây chùng thành hình chữ U sâu.

• Lỗi: Bỏ tay phanh khỏi dây. Đây là lỗi nguy hiểm nhất, có thể dẫn đến tai nạn nghiêm trọng vì bạn không thể hãm được cú rơi.
  Khắc phục: Luôn ghi nhớ quy tắc vàng "tay phanh không bao giờ rời dây". Hãy luyện tập kỹ thuật PBUS trên mặt đất cho đến khi thành thục.

Ví dụ thực tế tại Việt Nam: Khi leo ở các địa điểm như Hữu Lũng (Lạng Sơn) hay Cát Bà (Hải Phòng), vách đá thường có nhiều mỏm chìa. Nếu người hãm xuất quá nhiều dây, người leo khi rơi có thể va đập vào các mỏm đá này. Việc kiểm soát độ chùng của dây là cực kỳ quan trọng.

Trang bị cần thiết cho việc Belay an toàn

Để thực hiện việc hãm và xuất dây, bạn cần có bộ trang bị cơ bản và chất lượng.

• Đai leo núi (Harness): Cho cả người leo và người hãm.

• Thiết bị hãm (Belay Device): Có nhiều loại như ATC, Grigri. Mỗi loại có cách sử dụng hơi khác nhau.

• Khóa an toàn (Locking Carabiner): Dùng để kết nối thiết bị hãm vào đai leo của bạn.

• Dây thừng leo núi (Climbing Rope): Phải là dây dynamic có khả năng co giãn để hấp thụ lực rơi.

• Găng tay hãm dây (Belay Gloves): Giúp bảo vệ tay khỏi bị bỏng do ma sát và tăng độ bám khi hãm dây.

Câu hỏi thường gặp

Làm sao để biết khi nào cần xuất dây?

Bạn cần liên tục quan sát chuyển động của người leo và giữ cho sợi dây có một độ chùng nhẹ.

Dùng thiết bị hãm tự khóa (assisted-braking) có cần xuất dây không?

Có, bạn vẫn phải chủ động xuất dây đúng kỹ thuật ngay cả với các thiết bị như Grigri để đảm bảo dây ra mượt mà.

Bạn cần trang bị dây leo núi và các thiết bị belay chất lượng. Xem Dây thừng leo núi tại WeTrek.vn.